W ostatnim artykule opisałam wyniki badań naukowych, które mówią, że

• duży poziom optymizmu nie zwiększa szansy na zajście w ciążę dzięki in vitro,
• duży poziom pesymizmu obniża szanse na zajście w ciążę dzięki in vitro i ma większy negatywny wpływ niż np. wiek kobiety.

Co z tym zrobić?

W końcu to nie jest tak, że zażyczyłaś(-eś) sobie na początku życia, aby ukształtowano Cię na pesymistkę(-tę).
To, jacy jesteśmy jest mieszanką tego, co odziedziczyliśmy w genach z tym, jak nas wychowywano i warunkowano. Dzisiaj, jako dorosły człowiek, możesz zadecydować, jak najlepiej realizować swój potencjał. Na czym chcesz się skupiać, jak chcesz myśleć, jak chcesz się czuć.

Czy uważasz, że jesteś pesymistką(-tą)? Co myślisz o życiu, o jego sensie, o Twoich celach? Kiedy Cię czeka jakiś projekt czy zadanie do wykonania, to wierzysz w powodzenie Twoich wysiłków czy przeciwnie – zakładasz, że nic Ci z tego nie wyjdzie? Skutki pesymizmu potrafią być nieprzyjemne.

Pesymizm może się objawiać niskim poczuciem wartości, nieprzyjemnymi negatywnymi uczuciami, brakiem równowagi emocjonalnej, wysoką podatnością na stres, lękami, niepokojem, często brakiem wsparcia i poczuciem izolacji. Co więcej, pesymiści często w myślach (i czynach) podważają swoją wartość. Ich zdrowie bywa gorsze. Mają też niższą długość życia.

Życie jest jakie jest.

A tymczasem jedni sądzą, że sobie dadzą radę, bo sprawy zawsze się jakoś układają, a inni oczekują i napotykają tylko rozczarowania czy porażki.

Jeśli teraz przychodzi Ci do głowy, że optymiści i pesymiści mają po prostu inne historie życiowe i dlatego mają takie a nie inne myślenie, to… to również przebadano.

Okazuje się, że optymizm i pesymizm nie korelują z liczbą pozytywnych wydarzeń w życiu. Są osoby, które przeszły przez straszne rzeczy, ale i tak nie są pesymistami i codziennie dają życiu – i sobie – szansę.

Są również pesymiści, którzy nie zauważyli wielu dobrych rzeczy, które im się przydarzyły, wprost o nich zapomnieli, albo pamiętają, ale i tak zaniżają ich wartość.

Co dalej pogłębia ich pesymizm.

Można również być też pesymistą w jednym obszarze życia i optymistą w innym. Przypomnij sobie ćwiczenie z dwoma suwakami z poprzedniego artykułu.

Czy zmiana nastawienia do życia jest możliwa?

Tak. Po prostu tak.

Zapewne nie ma tak dużego pesymizmu, że nie dałoby się go zwiększyć. Zawsze też można go obniżyć.
Podobnie z optymizmem.

Optymizm czy pesymizm to określone sposoby myślenia – o życiu, swojej w nim roli, o swojej wartości, o możliwości wpływania na wydarzenia i o celu w życiu. Oba te sposoby myślenia charakteryzuje dostrzeganie wybranych elementów rzeczywistości wokół i pomijanie innych.

Nasza postawa życiowa może się naturalnie zmieniać na przestrzeni życia. Można nad nią również świadomie pracować.

W trakcie dobrze poprowadzonej terapii ten proces jest skuteczny. Może być też zaskakująco szybki. Przynosi satysfakcję i kontrolę. Kluczem jest tutaj zrozumienie reguł, według których myślimy. Oto 5 z nich:

5 ograniczeń w myśleniu, dla których nie warto się trzymać pesymizmu

1. Świat jest zbyt złożony na pełną analizę wszystkich jego elementów w każdej sekundzie i minucie naszego doświadczania tej złożoności. Nasze mózgi radzą sobie z tym chodząc na skróty i postrzegają rzeczywistość według wygodnych uproszczonych wzorców. Chodzenie na skróty pozwala zaoszczędzić czas i energię.
2. Obiektywizm jest niemożliwy, bo mózg zawsze jest subiektywny, bo zawsze patrzymy z perspektywy własnych doświadczeń i przekonań.
3. Robimy błędy poznawcze. To temat ciekawy sam w sobie, bardzo przydatny w każdej psychoterapii. Takie błędy dotyczą np. alogicznych wniosków, które często wyciągamy, patrząc na świat w sposób czarno-biały (uda się bądź się nie uda) czy uogólniając (nigdy się nie udaje).
   Kolejnym z częstszych błędów w myśleniu jest wyciąganie wniosków na podstawie najbardziej wyróżniających się sytuacji i niedostrzeganie tych przeciętnych. Szybciej zapamiętujemy te sytuacje, w których przeżywamy ekstremalne emocje, tj. wstyd, złość czy rozczarowanie niż te, w których udawało się nam załatwić rzeczy na średnio dobrym poziomie.
   Podobnie, kiedy badano historie osób, które uważają się za szczęściarzy, to analiza nie wykazała jakiegoś pasma fajerwerków. Po prostu te osoby zapamiętywały to, co dla nich było ważne i wyróżniające się – momenty sukcesów, radości lub ulgi, że coś się ułożyło.
4. Zwracamy uwagę bardziej na to, co pasuje do naszych poglądów i unikamy tych, które nie pasują.
5. Przypominamy sobie rzeczy, które pasują do naszego nastroju. Jeżeli jesteśmy w złym humorze, to również przypominamy sobie przede wszystkie inne złe rzeczy, a także widzimy naszą przyszłość zupełnie inaczej niż kiedy jesteśmy w dobrym.

Jak już pewnie rozumiesz, żaden ze sposobów oceniania tego, jakie życie faktycznie jest, nie jest do końca prawdziwy.

Jeżeli świat jest zwyczajny, ani ekstremalnie różowy, ani ekstremalnie czarny, to czy masz ochotę sprawdzić ze mną, jak można zacząć zmniejszać Twój pesymizm?

7 pytań, dzięki którym możesz się pożegnać z pesymizmem.

Jeśli kiedykolwiek pomyślałaś(-eś), że jeśli coś może pójść nie tak, to właśnie tak się stanie, to… chcę Ci zadać kilka pytań. Zanim zaczniesz je czytać i na nie odpowiadać zadbaj o odpowiednie warunki więc upewnij się, że znajdujesz się w spokojnym otoczeniu, które pozwala Ci na pełne skupienie przez najbliższe kilkanaście minut.

1. Czy każda Twoja myśl jest tak samo ważna i tak samo prawdziwa? Przypomnij sobie 5 powyższych ograniczeń, które powodują, że w naturalny sposób wpadamy w pułapki myśli i przekonań.
2. Co przemawia za tym, że ta konkretna myśl „To się nie uda.” jest dla Ciebie prawdziwa?
   Co takiego wydarzyło się w Twoim życiu, że tak myślisz? Może odpowiesz, że po prostu wiesz, że za tym przemawia Twoje doświadczenie. 3.
   A teraz postaw wszystko na głowie i uruchom całą swoją dociekliwość…. i znajdź choć jeden dowód na to, że Twoje powyższe przekonanie może być nieprawdziwe. Poszukaj jednej rzeczy, sytuacji, która Ci się udała i spowodowała, że poczułaś(-eś) się dobrze. Obojętnie jak istotna i kiedy się wydarzyła. Poczuj to, co poczułaś(-eś) wtedy. Warto!
   Teraz masz w ręku dwa argumenty – za i przeciw Twojemu przekonaniu. Masz dowód na to, że Twoja myśl „To się nie uda” jest prawdziwa i dowód na to, że jest nieprawdziwa. To jest ciekawe doświadczenie, prawda? 
3. Skoro czasem się udaje, a czasem nie, odpowiedz sobie na pytanie: Jaka jest jeszcze inna możliwa wersja Twojej myśli „To się nie uda.”?
   Poszukaj alternatywnej myśli. Jak inaczej możesz to sobie powiedzieć. Czy myśl „To się może nie udać.” jest choć trochę lżejsza niż poprzednie „To się nie uda.”. A myśl w formie pytania „A może czasem się udaje?” jakie wrażenie wywiera na Tobie?
   Proponuję, zapisz sobie obie formy albo powtórz je na głos. Zapisz sobie swoją osobistą wersję alternatywnej myśli. Oceń różnicę między nimi. Czy któraś wersja jest trudniejsza do zniesienia, a któraś troszeczkę łatwiejsza? Czy któraś nich powoduje, że nie zabierasz się za działanie? A któraś, że może to działanie rozważysz?
   Daj sobie czas, bo to jest ważne życiowe pytanie. Różnica jest na razie minimalna. Ja wychodzę z założenia, że jeśli 99% czegoś nie działa, ale 1% działa, to warto się skupić na tym 1%. Jak ten jeden procent powstał, co mu pomogło się utrzymać i co pomoże poszerzać ten mały jeszcze zakres luzu, szansy, nadziei i powodzenia. Jak zrobić z niego 2% czegoś, co działa.
   A może przyszły ci bardziej śmiałe alternatywne wersje? „To może się nie udać i jednocześnie to może się udać.” lub „Czasem się udaje, a czasem nie.”. Albo nawet: „Skoro czasem mi się pewne rzeczy udają, to chcę się nauczyć, co robić, aby inne też się udawały.”.
   Jeśli już masz odpowiedź, która jest twoja i która ci pasuje, to mam dla ciebie jeszcze cztery pytania:
4. Jakie są konsekwencje (plusy i minusy) myślenia w sposób, w który myślisz?
   Zachęcam cię do odkrycia Twoich osobistych odpowiedzi. Jeśli potrzebujesz inspiracji, podaję Ci jednak przykłady, które często słyszę od moich rozmówców w gabinecie.
   Przykłady „+”: „Nie rozczaruję się.”, „Znam smak porażki więc mi z tym OK.”.
   Przykłady „-„: „Mam chęć odpuścić, a nie mam chęci do działania.”, „Mam gorszy nastrój, bo od początku zakładam, że może być tylko źle.”, „Boli mnie brzuch, bo się dużo stresuję.”, „Skupiam się na przeszkodach i czuję się przegrana jeszcze przed startem.”.
5. Jakie byłyby konsekwencje (plusy i minusy) zmiany Twojego myślenia?
   Co by się zmieniło, gdybyś myślała trochę mniej pesymistycznie?
6. W takim razie, podsumowując te plusy i minusy, odpowiedz sobie na pytanie Czy zmiana myślenia na mniej pesymistycznie, nawet o 10%, byłaby przydatna i pomocna?
7. I wreszcie, odpowiedz sobie na pytanie Jak chcę myśleć? Podejmij decyzję, jaki rodzaj myśli lepiej i z korzyścią dla Ciebie – twojego samopoczucia i skuteczności – zastąpi tamtą starą myśl, którą miałaś(eś) w przeszłości.

Ten zestaw pytań ma za zadanie uchylić drzwi i wpuścić trochę światła do Twojego życia. Poszerzanie perspektywy jest dobrym doświadczeniem.

Jak widzisz, tymi pytaniami nie zaprzeczasz sobie. Wciąż jesteś sobą, masz swoje wartości, swoje zasady. Zmienia się to, że dostrzegasz więcej możliwości. A to… zmienia wszystko.

Czy to było dla ciebie pomocne i uruchomiłaś(-eś) swój proces?

Jeśli tak, cieszę się. Jeśli nie, to na szczęście jest jeszcze wiele innych możliwych sposobów. Zresztą, niektóre osoby wolą takie rzeczy przeprowadzać w trakcie rozmowy z drugą osobą.

Tak czy tak, podziel się ze mną swoimi wrażeniami i doświadczeniami.

Pozdrawiam serdecznie!
I pamiętaj! Emocje mogą być trudne, nowoczesna terapia nie musi!

Monika